20’nci yılını kutlayan sanat fuarı Frieze Londra’nın ön izleme günü nasıldı? Bu akşam sona erecek fuarda bu yıl en çok neler dikkatleri çekti?
Frieze Londra’nın 20’nci Edisyonu için çarşamba günü gerçekleşen ön izleme tıklım tıklımdı. Hiç şüphesiz şimdiye kadar gördüğüm en kalabalık Frieze açılışıydı. Kraliçe Elizabeth’in torunu Prenses Beatrice ve eşi Edoardo Mapelli Mozzi’den Tracey Emin’e, Antony Gormley’den Florence Pugh’a, Stormzy’den Rami Malek’e kimi ararsanız oradaydı. Türkiye’den de birçok koleksiyonerin fuara katıldığını, İngiliz, Amerikalı ve Fransız galericilerden tek tek dinledim. Doğrusu uluslararası galericiler şaşkındı, Türkiye’den Frieze’e bu kadar çok talep olmasına…
Oysa biz zaten biliyorduk. Frieze etkisini, Frieze’den sanat eseri almanın prestij mi yoksa güncel sanatla tanışma aracı mı olduğu konusunu Frieze’in kurucusu Matthew Slotover ile daha önce masaya yatırmıştık. Matthew Slotover, bunu aslında Frieze’in değil, takipçilerinin belirlediğini anlatmıştı. “Frieze güçlü bir fuar olmasına rağmen Art Basel’e göre daha uygun fiyatlı eserleri de bir arada görüp alma şansımız oluyor” diyor bir Türk koleksiyoner. Hemen ardından ekliyor: “Art Basel gibi müze gezer gibi sadece bakarak gezmek zorunda kalmıyoruz.”
Masters’ın yıldızı: T-Rex
Oysa Frieze’in de müze gezer gibi gezilen bir bölümü var: Frieze Masters. Burada en çok konuşulan David Aaron Galeri’nin standındaki T-Rex dinozor iskeleti oluyor. 20 milyon dolara satışta olan T-Rex’i hangi müzenin satın alacağı konuşuluyor. Oysa hiç belli olmaz, dinozorlara meraklı bir sanat koleksiyoneri alıp evine de koyabilir. Masters’ta Picasso, Chagall, Dali, Lucian Freud, Ai Weiwei gibi birçok ismin eserlerine de, antik çinilere de rastlamak mümkün.
Frieze Masters 2023 edisyonunda da kadınları öne çıkarıyor. Geçen yıl AWARE (Kadın Sanatçılar, Araştırma ve Sergiler Arşivi)’in “Spotlight” bölümündeki başarısının ardından fuar, bu yıl 11 galerideki kadın sanatçıların kişisel sergilerinin yer aldığı bağımsız bir Modern Kadınlar bölümünü de hayata geçirdi. “Erkek egemenliği döneminde yaşamak zorunda kalan kadın sanatçıları yeniden keşfetmek için böyle bir fırsat sunmak çok önemli bir jest” diyor galericiler.
Damien Hirst gündemi
Frieze Masters ile Frieze arasında Regent’s Park’ta 14 dakikalık bir yürüme mesafesi var. Fuarın yorgunluğuyla o 14 dakika bitmek bilmiyor. Koleksiyonerler, sanatseverler akın akın her yönden geliyorlar parkta, başınız dönüyor. Frieze’i ön izleme gününde gezenlerin stilleri de eserler kadar dikkatleri çekiyor. Zaten onlara bakmaktan eserlere çok da vakit kalmıyor. Eserlere gelince, çok şaşırtıcı bir şey yok aslında. Bir yanda “Instagrammable” olanlar, bir yanda daha önce başka fuarlarda, sergilerde gördüğümüz bildiğimiz eserler. “Gergin bir pazarda, meydan okumaktan çok çekicilik yaratan çalışmalara daha fazla vurgu yapılıyor.” diyor eleştirmenler.
Yine fuarda karşılaştığım bir koleksiyoner, kendisini en çok Damien Hirst’ün çiçeklerinin şaşırttığını söylüyor. Gagosian Galeri tüm standını dev çiçek resimlerine ayırmış, “Hirst’ten bunu beklemezdim” diyor. Oysa geçen yıl sanat ve para ilişkisini sorguladığı NFT-baskı sanat eserlerini karşılaştırdığı sanat deneyiyle Frieze’e damga vuran Damien Hirst’ün son yıllarda çok yaptığı “Kiraz Çiçekleri”nden sonra bu adım çok da şaşırtıcı değil! “Gizli Bahçeler Resimleri” (2023)-maksimalist tuvallerde çiçek tarlaları ve üzerinde Hirst’ün kendi imzasını taşıyan boya lekelerinden oluşuyor. Frieze’de Grayson Perry’nin teknoloji zenginlerini eleştirdiği halı eserlerinin önünde herkes uzun uzun duruyor. Fotoroman gibi olan halının üstündeki hikâyeyi okumaya ve fotoğraflamaya…
Fuar bu yıl yeni Stüdyo bölümüyle de dikkati çekiyor. Küratörlüğünü MET’in modern ve çağdaş sanat bölümü eski başkanı Sheena Wagstaff’ın yaptığı bu bölüm, stüdyoların önemini ve beş sanatçının kariyeri ve pratiğindeki rolünü araştırıyor.
En çok ne ilgi görüyor?
İlk günde satışlar beklentinin üzerinde, galericiler memnun. Peki, 166 galerinin katıldığı koskoca Frieze’de en çok hangi stant ilgi görüyor? Hayır, White Cube, Hauser&Wirth gibi bilinen galeriler değil. Peki, fuarda yer alan restoranlar Petersham Nurseries ve Maison François’dan bile daha uzun kuyruklar ne için? Dr. Barbara Sturm ve antiaging sırları. Sadece kozmetik markasını değil, cilde fayda sağlayan vitaminleri de tanıtıyorlar bu stantta. Ve uluslararası koleksiyonerler bu stantta daima genç kalmanın sırlarını keşfetmeye çalışıyor. Ne de olsa çağımızın sanatı da bu.
Frieze nedir?
Frieze, dünyanın en önemli sanat markalarından biri. Londra’da bir kültür-sanat dergisi olarak başladı, daha sonra ise her yıl farklı zamanlarda Londra ve New York’ta düzenlenen çok önemli bir sanat fuarı haline geldi. Daha sonra Los Angeles ve Seul’e de yayıldı. Sanat koleksiyonerleri için eserleri Frieze’den almak da artık bir artı değer.
Heykel sergisinde iki Türk
Fatoş Üstek’in küratörlüğünü ilk kez üstlendiği Frieze Sculpture, her yıl halka açık, ücretsiz gezilebilen bir sanat sergisi. 29 Ekim’e kadar The Regent’s Park’ın tarihi English Gardens’ında ziyarete açık olan sergide bu yıl 22 önde gelen uluslararası sanatçının eserleri yer alıyor. Peki, ama hangi sanatçılar? Ghada Amer, Leilah Babirye, Sanford Biggers, Jyll Bradley, Angela Bulloch, Catharine Czudej, Ayşe Erkmen, Yuichi Hirako, Gülsün Karamustafa, Suhasini Kejriwal, Tony Matelli, Louise Nevelson, Temitayo Ogunbiyi, Zak Ové, Li Li Ren, Hans Rosenström, Tomas Saraceno, Yinka Shonibare, Josh Smith, Amy Stephens, Holly Stevenson ve Hank Willis Thomas. Ayşe Erkmen ve Gülsün Karamustafa’nın eserlerinin yer alması da bizim için gurur verici.
