Yemen, eşi görülmemiş mali krizin gölgesinde meşru hükümet ile BAE destekli Güney Geçiş Konseyi (GGK) arasında gelirler konusunda artan anlaşmazlığa tanık oluyor.
Güney Geçiş Konseyi lider kadrolarından geçici başkent Aden Valisi Ahmed Lemles, hükümet Aden için bazı hizmetlerin sağlanması konusunda ihmalkar davrandığı gerekçesiyle bir hafta önce kentin gelirlerinin Merkez Bankası’na iletilmesini engelleme kararı almıştı.
Lemles, Aden’in gelirlerinin Merkez Bankası’na iletilmemesinin, Aden halkına yapılan “işkenceyi” reddetme adına insani ve manevi bir sorumluluk olduğunu belirtmişti.
Aden’de, özellikle hava sıcaklığının arttığı yaz aylarında sık sık elektrik kesintileri dahil olmak üzere hizmetlerde aksama yaşanıyor ve bu durum halkın öfkelenmesine neden oluyor.
Kentin toplam gelirleri hakkında bir tahmin yok ancak Aden, hükümetin mali olarak güvendiği önemli şehirlerden biri.
İllerin “gelir aktarımı” durduruldu
GGK, 13 Haziran’da ülkedeki gelişmeleri ele aldığı bir toplantının ardından yaptığı açıklamada, “hayat şartlarının kötüye gittiğini ve kötüleşen temel hizmetlerin tüm illerde vatandaşları bezdirdiğini” duyurdu.
Hükümetin ve yöneticilerin “yolsuzluk yapmak, devletin hazinesini boşaltmak ve durumu iflasın eşiğine getirerek insanların hayatını daha da yoksullaştırmak ve yok etmekle suçlandığı” açıklamada, güney halkının sabrının taştığı ve durumun dayanılmaz hale geldiği vurgulandı.
Açıklamada, valilere illerin gelirlerini Merkez Bankası’na aktarmayı durdurmaları ve gelirleri, kötüye giden hizmetlerde harcamaları çağrısında bulunuldu.
GGK Meclisi daha da ileri giderek 20 Haziran’da, geçici başkent Aden’de ülkenin güneyi için özerk bir idare, hükümet ve Merkez Bankası için güneyli bir yönetim oluşturulması çağrısı yaptı.
Sorumsuzca alınan kararlar
Aden’in gelirlerinin Merkez Bankası’na transferinin durdurulması, bunu “Anayasa’ya ve yürürlükteki yasalara aykırı” bulan Yemen hükümeti tarafından tepkiyle karşılandı.
Hükümetten ismini vermek istemeyen bir yetkili, birkaç gün önce yaptığı açıklamada, Aden Valisi Lemles’in, hükümetin kentteki elektrik hizmetini destekleme konusundaki sorumluluklarından kaçtığına dair konuşmasına şaşırdığını söyledi.
Aden’de ve Husilerden kurtarılan vilayetlerde meydana gelen elektrik kesintileri nedeniyle vatandaşların yaşadığı mağduriyeti hükümetin idrak ettiğini aktaran yetkili, gelir transferini durdurmaya atıfta bulunarak, hükümetin, Anayasa’yı ve yürürlükteki kanunları çiğneyen, sorunu çözmeye değil, karmaşıklaştırmaya katkıda bulunan sorumsuz kararlarla sorumluluğu başkasının üzerine yükleme ve sorumluluktan kaçma taktiklerine müsamaha göstermeyeceğini dile getirdi.
Merkez Bankası’na destek çağrısı
Aden’in gelirlerinin Merkez Bankası’na aktarılmasının durdurulması ve benzerinin diğer valiliklerde de uygulanacağı korkusu, Merkez Bankası yönetimini ekonomik durumdaki gelişmeleri görüşmek üzere 18 Haziran’da video konferans yoluyla bir toplantı yapmaya sevk etti.
Toplantıdan sonra yapılan açıklamada, bankanın yönetimi, ülkeye sürdürülebilir kaynakları geri getirme, dengeyi yeniden sağlama ve vatandaşların acılarını hafifletmenin zorunlu olduğunu vurguladı.
Açıklamada, Başkanlık Konseyi ve hükümete, istikrarı koruyarak görevlerini yerine getirmesine olanak sağlayacak uygun ortamı oluşturmak suretiyle Merkez Bankası’nın desteklenmesi, vatandaşa ve ülke ekonomisine hizmet için önemli ve hayati işlevlerini yerine getirmesini etkileyecek her türlü gerilimden uzak tutulması çağrısında bulunuldu.
Bu gelişmeler, en önemlisi yerel para birimi riyalde devam eden düşüşün gölgesinde Merkez Bankası’nın büyük zorluklarla karşı karşıya kalması nedeniyle yaşanıyor.
Başkanlık Konseyinin kurulduğu Nisan 2022’de bir dolar yaklaşık 1000 Yemen riyalinden işlem görürken halihazırda tarihinde ilk defa 1400 riyale yaklaşmış durumda.
Yemen ekonomisi, yaklaşık 8 ay önce Husiler tarafından başlatılan saldırıların ardından, hükümetin kontrolündeki limanlardan petrol ihracatının durmasının olumsuz yansımalarıyla karşı karşıya.
Hükümet birçok kez, petrol ihracatının durması nedeniyle bir milyar doları aşan zarara uğradığını açıkladı.
“Hükümet ile GGK arasındaki gelir anlaşmazlığı tehlikeli bir gösterge”
Yemenli yazar ve araştırmacı Yakub el-Atvani, AA muhabirine yaptığı açıklamada, ülkesinin, krizleri çözmek için çeşitli siyasi unsurların birleşmesini gerektiren tarihinin en kötü aşamalarından birini yaşadığını söyledi.
Atvani, “Meşru hükümet ile Güney Geçiş Konseyi arasındaki gelir anlaşmazlığı, daha fazla çatışmaya tahammülü olmayan ekonomik durumun tırmanmasına ve kötüleşmesine yol açabilecek tehlikeli bir göstergedir.” diye konuştu.
Araştırmacı Atvani, GGK’nın Merkez Bankası’na gelir transferini engellemesinin, hükümetin ve Başkanlık Konseyi’nin kilit ortağı olması nedeniyle uygunsuz bir uygulama olduğunu savundu.
Atvani, uluslararası toplumun bir bütün olarak meşru hükümetin ve Başkanlık Konseyi’nin birliğinin desteklenmesi gerektiğini defalarca vurguladığını, Merkez Bankası’na gelir aktarımının durdurulmasının bununla çeliştiğini ve bu çatışmanın Yemenlilerin yaşam koşullarını daha da ağırlaştırabileceğini dile getirdi.
Bu zor koşullar gölgesinde hükümetin her türlü mali yolsuzlukla mücadele etmesi gerektiğine dikkati çeken Atvani, hükümetin ayrıca reform yapmak için çeşitli yöntemlerle çalışması ve vatandaşların taleplerini karşılamak için alternatifler bulmasının zorunlu olduğunu sözlerine ekledi.
